Alfabet 2024, 368 pagina's - € 24,99
Wikipedia: Tim Fransen (1988)
Korte beschrijving
Tekst op website uitgever
Filosoof en cabaretier Tim Fransen onderzoekt ons huidige tijdsgewricht.
Onze wereld is wankel geworden. We leven in een tijd van crises en calamiteiten: het Calamiteitperk. In dit boek onderzoekt filosoof en cabaretier Tim Fransen ons huidige tijdsgewricht. Hij laat zien hoe het vooruitgangsdenken ons heeft misleid en vraagt zich af: hoe herstellen we de maatschappelijke fundamenten die daardoor zijn aangetast? Welke inzet is er van ons burgers nodig om een duurzame samenleving te scheppen en weer een slagvaardige democratie te worden? En welke rol spelen moraal en rechtvaardigheid daarbij? Fransen neemt de lezer op sleeptouw langs grote filosofen en verrassende denkers en komt met concrete ideeën om het tij te keren. Met 'In onze tijd' biedt hij handvatten voor een weerbare samenleving waarin weer volop hoop gloort.
Fragment uit Intermezzo : De brokstukken van het vooruitgangsgeloof
De uitdaging
Hiermee komen we aan bij het volgende deel. Nu we een poging hebben gedaan om onze tijd in het juiste (historische) perspectief te plaatsen, zal de lens van het Calamiteitperk ons moeten helpen bij het bepalen van het juiste handelingsperspectief. Met andere woorden: wat staat ons te doen? Die vraag staat centraal in het tweede deel van dit boek.
Wat betreft dat handelingsperspectief stuitten we in het vorige deel op een fundamenteel probleem. Dit tijdperk kenmerkt zich namelijk door een reëel gevoel van controleverlies. Er zijn krachten ontketend die we niet weten te beheersen. De combinatie van technologische superkrachten, grootschalige natuurbeheersing en hyperconnectiviteit hebben de wereld als geheel in een wankele toestand gebracht. Het ligt dus voor de hand dat de echte oplossingen zich dan ook zullen moeten afspelen op wereldschaal: op het niveau van mondiale instituties en internationale samenwerking. Het probleem is, zo bleek ook, dat we op dat mondiale niveau momenteel te weinig mogelijkheden hebben om de boel collectief bij te sturen. Sterker nog: op dat niveau is niet wezenlijk sprake van een collectief, maar eerder van een systeem van rivaliserende landen, machtsblokken en multinationals. Dit gebrek aan mondiale aansturing is een fundamenteel probleem van het Calamiteitperk, en vormt de realiteit vanwaaruit we moeten vertrekken. Maar hé, kom op! Zoals elke zichzelf respecterende personal coach je kan vertellen: er bestaan geen problemen, alleen uitdagingen.
In het volgende deel zullen we in eerste instantie inzoomen tot het niveau van de nationale democratie en, in het verlengde daarvan, tot Europa als geheel. Daar heb ik een aantal redenen voor. Ten eerste omdat ik denk dat er op dat niveau momenteel wél een geloofwaardig en collectief handelingsperspectief bestaat. Ten tweede is dat het niveau waarop er voor ons iets te beschermen valt en iets om voor te strijden. En tot slot is dat een goed startpunt omdat - in elk geval voor ons Europeanen - veel uitdagingen van onze tijd samenhangen met het 'westerse' politieke model: de liberale democratie. Dit model kent een aantal zwaktes en kwetsbaarheden die in het Calamiteitperk des te voelbaarder worden. Die zullen we onder ogen moeten zien, juist als we onze democratieën willen beschermen.
Waar het eerste deel draaide om drie pijlers, gaat het in het tweede deel over drie maatschappelijke fundamenten: de juiste vrijheden, het juiste burgerschap en de juiste politieke instituties.
Vrijheid is een groot goed en een essentieel onderdeel van de liberale democratie. Maar zoals we zullen zien zal vrijheid in het Calamiteitperk een nieuwe rol en andere betekenis moeten krijgen. Die nieuwe invulling van vrijheid opent de weg naar een discussie over wat democratisch burgerschap inhoudt, of zou moeten inhouden. Dit is het tweede fundament. Tot slot zullen we ons buigen over de juiste politieke instituties: hoe kunnen we de politieke gemeenschap het beste afbakenen? Wat is de rol van de natiestaat in een geglobaliseerde wereld met grensoverstijgende problemen? Hoe stellen we de economie meer in dienst van de samenleving? En welke internationale instituties helpen ons het controleverlies van het Calamiteitperk in te dammen? Kortom: het soort vragen dat ook op de doorsnee vrijmibo voorbijkomt. (Denk ik. Ik word nooit uitgenodigd.)
Hier gaan we. (pagina 154-156)
Lees ook: Het leven als tragikomedie : over humor, kwetsbaarheid en solidariteit (Maand van De Filosofie 2019).
